Merkezi Borsa (CEX) nedir?
Merkezi borsa, işlemlerin bir aracı olan üçüncü bir tarafın katılımıyla gerçekleştiği bir platformdur. Bu tür borsalar kullanıcı varlıklarını yönetir, işlemleri yürütür ve emir defterlerini tutar. Popüler CEX’ler arasında Binance, Coinbase ve Kraken yer alır.
Merkezi borsaların temel özellikleri
- Kullanım kolaylığı: Sezgisel arayüz, CEX’leri yeni başlayanlar için bile kolay hale getirir. Müşteri desteği ve itibari para ile yatırma imkanı, başlangıcı kolaylaştırır.
- Yüksek likidite: Çok sayıda kullanıcı sayesinde işlemler hızlı bir şekilde gerçekleştirilir ve kayma (slippage) en aza indirilir.
- Gelişmiş özellikler: Kaldıraçlı işlem, vadeli işlemler, staking — bunların çoğu birçok CEX’te mevcuttur.
- Varlık saklama modeli: Fonlar borsa cüzdanlarında tutulur ve özel anahtarlara yalnızca platform erişebilir.
Merkezi borsaların dezavantajları
- Gizlilik eksikliği: Kullanıcılar, kişisel verilerini sağlayarak KYC prosedüründen geçmek zorundadır.
- Saldırılara karşı savunmasızlık: Kullanıcı fonlarının saklanması nedeniyle bu platformlar hackerlar için cazip hedeflerdir.
- Merkezi kontrol: Kullanıcılar borsanın karar ve kurallarına bağlıdır.
Merkeziyetsiz Borsa (DEX) nedir?
Merkeziyetsiz borsa, aracılar olmadan çalışır ve P2P ticaret için blockchain teknolojisi ve akıllı sözleşmeler kullanır. Bilinen DEX’ler arasında Uniswap, SushiSwap ve PancakeSwap yer alır.
Merkeziyetsiz borsaların özellikleri
- Aracı yok: Kullanıcılar varlıklarını kendileri yönetir ve işlemler doğrudan akıllı sözleşmeler aracılığıyla yapılır.
- Anonimlik: Çoğu DEX kimlik doğrulaması istemez, bu da gizliliği artırır.
- Saklama dışı yapı: Kullanıcılar özel anahtarlarını tamamen kontrol eder, bu da fon kaybı riskini azaltır.
- Küresel erişim: DEX’ler coğrafi olarak sınırlı değildir ve internet ile cüzdanı olan herkes için erişilebilir durumdadır.
Merkeziyetsiz borsaların dezavantajları
- Daha az likidite: DEX’lerde genellikle işlem hacmi düşüktür, bu da slippage’a yol açabilir.
- Karmaşık arayüz: Yeni başlayanlar için cüzdan ve akıllı sözleşme kullanımı zor olabilir.
- Sınırlı işlevsellik: Genellikle yalnızca spot ticaret mevcuttur, kaldıraçlı veya türev araçlar bulunmaz.
CEX ve DEX arasındaki temel farklar
- Kontrol: CEX merkezi bir yapı tarafından yönetilirken, DEX aracısız çalışır.
- Fon saklama: CEX’te fonlar platformda saklanır, DEX’te kullanıcıdadır.
- Gizlilik: CEX KYC ister, DEX’te kimlik doğrulama zorunlu değildir.
- Likidite: CEX yüksek likidite sunar, DEX’te eksiklik olabilir.
- Kullanım kolaylığı: CEX daha kullanıcı dostudur, DEX teknik bilgi gerektirir.
- Güvenlik: CEX merkezi saldırılara açıktır, DEX daha dirençlidir ancak dikkat gerektirir.
Hangisini seçmeli — CEX mi DEX mi?
Seçim, hedeflerinize ve önceliklerinize bağlıdır. Eğer kolaylık, yüksek likidite ve ekstra özellikler (örneğin banka kartı ile yatırma) sizin için önemliyse, merkezi bir borsa tercih edilebilir. Anonimlik, bağımsızlık ve varlıklar üzerinde tam kontrol istiyorsanız, merkeziyetsiz platformlara yönelebilirsiniz.
Pratikte, birçok trader her iki modeli birlikte kullanarak CEX ve DEX’in avantajlarını işlem amacına göre birleştirir: hızlı takaslar — CEX’te, gizli işlemler — DEX’te.
Kripto para takası için kolay bir yol arıyorsanız, RubyCash platformunu deneyin — basitlik ve güvenliği bir arada sunar.